Yüksek Mimar Restoratör Seda Özen Bilgili’nin anlatımıyla restorasyon süreci…

Mattheys Köşkü’nü ilk olarak 2017 yılının aralık ayında ziyaret etmiştim. Ocak 2018’de proje hazırlıklarına devam ederken gözlerim bahçede başkaca yapı parçaları seçiyordu. Resmi evraklarda sadece ana köşk tescilli eser olarak yer alıyordu. Lucien Arkas ve dostlarının anılarını dinledikten sonra önce öndeki Bornova’ya hâkim seyir köşkünün zemin katını, sonra uzun uğraşlarla arka taraftaki ahır, padok, sera kalıntılarını üstlerini kaplamış molozlardan arındırdık.

Ana Köşk 1780’de yazlık ev olarak inşa edilmişti. Dönemler içerisinde kullanıcılarının yaşam şekli yapıya yansımıştı. Tahminen beş farklı dönemin izleri görülüyordu. Amacımız hem yapıdaki tüm ekleri, dönem izlerini korumak hem de bahçedeki tüm yapıların hikayelerini, özgün hallerini keşfetmekti. Sözlü tarih çalışmaları ile birlikte literatür, eski fotoğraflar, haritalar, devlet arşivlerini taradık. Bornova’da köşkün ana giriş merdivenlerinde hem fotoğraf geleneklerini hem de baharın müjdelendiği Nisan Çelengi ritüelini öğrendik.

Bornova kent hafızası için de önemli bulgulara ulaştığımızı ve koruma şansı bulduğumuzu düşünüyorum.
Projelere başladıktan bir süre sonra ana giriş kapısının yanındaki pesulakiyi (küçük bank) fark etmiştim. Aileler sohbete bu banklarda başlar, sohbet uzayınca evlerden soğuk su ve hatta meyveler kapıya taşınır, daha da uzadığında bahçeye geçilirmiş. Mattheys Köşkü’nün ana giriş kapısının her iki yanında bulunan pesulakilerden sağ tarafta yer alan, yol yapılması nedeniyle günümüzde bulunmuyor. Sol taraftakini ise projelerimize işleyerek tescillettik ve koruduk. “Büyükanne Köşkü”, “Seyir Köşkü”, “Sera”, “Havuz”, “Padok” ve hizmetlilerin çarşıya dağıldığı arka kapı ve çevresindeki ahır, nalbant, mutfak gibi birimlerin de yine kalıntı rölövelerini, tarihçe araştırmalarını, restitüsyonlarını hazırladık. Tüm bu kaybolmak üzere olan, kalıntı halindeki eserlerin tescilini, imar planına işlenmelerini sağladık. Lucien Arkas’ın vizyonu ve özverisiyle Mattheys Köşkü’nü tüm mimari unsurlarıyla üstelik kamu kullanımına açarak restorasyon yapma şansını bulduk.

Seda Özen Bilgili
Yüksek Mimar Restoratör

Teşekkürler

Mimar Niko Filidis
Yüksek Mimar Restoratör Seda Özen Bilgili
Yüksek Mimar Restoratör Sema Özen Toth
Fotoğraf ve belgeleme yapan İstvan Toth
Seyir-Büyükanne Köşkü Restoratörü İnşaat Mühendisi Kemal Özen
Danışman Prof. Dr. Can Binan
İnşaat Mühendisi Yusuf B. Tımbır
Ana Köşk, Sera, Padok ve Ahır yapılarının müteahhidi Mimar Korhan Çerçi
Elektrik Mühendisi Namık Onmuş

Makine Mühendisi Tolga Hepmutlu
Dr Mühendislik – Hüseyin Baran ve Sabri Esenyol
Kardelen Peyzaj – Nuran Altun
Şantiye Koordinatörü Mimar Ahmet Çakır
Bornova Köşkleri Maketleri Seramik Sanatçısı Verda Sipahi
Taş ustası Hatip Koçak
Ahşap atölyesi çalışanları
Proje ve uygulamadaki tüm ofis çalışanları
Tüm işçi ve ustalar