Mini Golf
Mattheys Gardens’da alana özel tasarlanmış Minyatür Bornova Köşkleri temalı bir Mini Golf sahası bulunuyor. Ana kapıdan girildiğinde köşke giden yolun iki yanına dizilmiş dokuz parkurdan oluşan bir golf sahası burası. Mattheys Köşkü bu golf sahası ile birlikte Bornova Levanten tarihine ve kültürüne bir gönderme yapıyor.
İzmir’de uzun yıllar yaşayan Levantenlerin, ekonomik yaşama olduğu kadar sosyokültürel yaşama getirdikleri zenginlik, spor dallarında da kendini göstermişti. Futbol, tenis, binicilik, bisiklet, atletizm ve yüzme gibi modern spor dallarının İzmir’de görülmeye başlanmasında payları büyüktü. Golf de bu spor dallarından biriydi.
Osmanlı İmparatorluğu topraklarında 17. ve 20. yüzyıllar arasında yaşayan Levantenlerin kültür mirasını araştırmak ve korumak amacıyla kurulan Londra merkezli Levanten Miras Vakfı’nın (Levantine Heritage Foundation) veri tabanında İzmir’de golf sporunun başlangıcı şöyle anlatılıyor:
“1903-1904 yılları civarında iki İskoç, birkaç akrabayı bir araya getirdi ve şehrin yaklaşık 10 mil dışındaki Paradiso’daki yarış parkurunda dokuz delik açtı. Başlangıçlar mütevazıydı”.
Paradiso’nun bugünkü adı Şirinyer. Şehir diye tarif edilen yer ise muhtemelen Buca, eski adıyla Boudja. İki İskoç gencin kim olduğu, isimlerinin ne olduğu bilinmiyor, ancak golf deliklerini at yarışlarının yapıldığı bir alana açtıkları anlaşılıyor. Dolayısıyla golf sahası uzun süre orada kalamıyor ve kulüp 1931’de Bornova’ya yani eski adıyla Bournabat’a taşınıyor.
Yazılı tarihe göre İzmir’de ilk golf kulübü İzmir-Bournabat Golf Kulübü adıyla 1905 yılında kurulmuştu. Bu kulüp Osmanlı topraklarında kurulan ikinci golf kulübüydü. İlki İstanbul’da 1895’te kurulmuştu. 12 delikten oluşan sahası Okmeydanı’ndaydı. Bugün İstanbul Golf Spor İhtisas Kulübü adıyla faaliyetini sürdürüyor ve dünyanın en eski kulüplerinden biri olma özelliğini taşıyor.
İzmir-Bournabat Golf Kulübü iki dünya savaşını inişli çıkışlı da olsa atlatmıştı. Levanten Miras Vakfı’nın bilgilerine göre, II. Dünya Savaşı’nın başlamasıyla birlikte golf parkuru önce 12’den 9’a ve sonra sadece altı deliğe küçüldü. 1945’te savaşın sona ermesiyle tekrar eski ihtişamlı günlerine döndü. 1970 yılında faaliyetine son vermek durumunda kalmasaydı, İzmir-Bournabat Golf Kulübü de dünyanın en eski golf kulüplerinden biri olacaktı.
İzmir-Bournabat Golf Kulübü sadece bir spor kulübü değildi, sosyal bir merkezdi.
1909 İzmir doğumlu Alfred A. Simes, 2001’de ölümünden önce verdiği bir röportajda ait olduğu topluluk için golf kulübünün önemini şöyle anlatıyordu:
“Bornova golf kulübü, İkinci Dünya Savaşı’ndan önce ve sonra İngiliz topluluğu için önemli bir mekândı. Artık fotoğraf albümlerinde kalan süslü elbiselerle katıldığımız partiler de dahil olmak üzere birçok etkinlik orada düzenleniyordu.” İzmir-Bournabat Golf Kulübü kurulduğu günden itibaren Bornova’nın sosyal hayatının merkeziydi. Bay Simes’in bahsettiği baloların yanı sıra Noel kutlamaları da kulüpte yapılırdı. Avrupa’dan gelen hanedan mensupları gibi önemli konuklar kulüpte ağırlanırdı.
Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TÜRSAB) eski başkanlarından Alex Baltazzi, 2008’de Bornova anılarını kaleme aldığı bir makalesinde 1960’larda Bornova Golf Kulübü’nün partilerine ve balolarına sık sık gittiğinden bahsediyor. 1936’da İzmir’de doğan Baltazzi gençliğinde kulüp haricinde bir açık golf sahasından daha söz ediyor: “İstasyon Caddesi’nin sonunda Artin İplikjian’ın büyük evinin, golf sahasının ve futbol sahasının olduğu açık bir alan vardı. Burası ayrıca deve güreşlerinin de yapıldığı yerdi.”
Diğer bir anı 1905 İzmir doğumlu Arthur Lawrence’tan: “Babam, beni golfle tanıştırdığında yedi yaşındaydım. Ben solağım ve solak sopa yoktu. Kendi golf sopalarından birini kesip biçerek solak sopa yaptı. Paradiso’daki sahada deliklerin merkezi kumla kaplı, yeşillikleri biçilmemiş dokuz delikli bir parkur vardı. İlkbaharda çimenlerin uzun olduğunda vaktimizi, golf oynamaktan çok otların arasında kaybolan topları aramakla geçirirdik.”
Levanten aileler tüm sporlara ilgi gösteriyorlardı ve çocuklarına küçük yaşta bu oyunları öğretiyorlardı.
1960 İzmir doğumlu Frederick de Cramer ise İzmir-Bournabat Golf Kulübü’nün artık eski gücünü kaybettiği zamanları anlatıyor: “Bornova’da bir golf sahası vardı. Annemle babam orada golf oynarlardı. Bornova’daki İngiliz Kulübü benim zamanımda artık aktif değildi. İnsanlar daha çok kağıt, briç, bilardo, tenis ve dart oynuyorlardı.”
Yavaş yavaş yurtdışına göçen Levantenlerin sayısı arttı ve 1970 yılında İzmir-Bournabat Golf Kulübü tarih oldu.
Şimdi Arkas Mattheys Köşkü Mini Golf sahasında her parkurda tarihten bir parçayı anımsatarak golf sporunu yeniden canlandırıyor. Bir zamanlar Bornova ile özdeşleşen golf sporu, şimdi Mini Golf sahasıyla Mattheys Gardens’da yaşamaya devam ediyor. Mini Golf sahası dokuz parkurdan oluşuyor ve her golf parkurunda Levanten hayatının sembolü olmuş ve günümüze kadar ulaşmış Bornova’da yer alan dokuz köşkün mimari özelliklerini, dönemin sosyo-kültürel ve ekonomik değerlerini yansıtan Minyatür Bornova Köşkleri ve semboller bulunuyor.