Mattheys Köşkü’nün birinci katında yer alan, Arkas Sanat Bornova, dünyanın önemli halı koleksiyonları arasında gösterilen Arkas Halı Koleksiyonu’ndan özel bir seçkiye ev sahipliği yapıyor. Yıllar içinde özenle bir araya getirilen Batı ve Orta Anadolu’da 16. ve 19. yüzyıllar arasında üretilmiş Klasik Dönem Anadolu Halılarının önemli örneklerini sanatseverlerle buluşturuyoruz.

Kültür mirasımızın en önemli unsurlarından biri olan el halıcılığının dünyadaki en iyi örnekleri, nesiller boyu devam eden halıcılık geleneği sayesinde Anadolu’da dokunmuş, böylelikle Türkiye bir halı ülkesi olarak anılmaya başlamıştır. Özel atölyelerde dokunan bu muhteşem Anadolu halıları, Osmanlı saraylarında kullanılmış ya da ulu camiler için sipariş edilmiş, aynı zamanda Batı’da da beğeni kazanarak büyük rağbet görmüştür.

Arkas Sanat Bornova Mattheys Köşkü’nde örnekleri görülen Uşak, Çanakkale, Bergama, Konya, Karapınar, Akhisar, Gördes, Kula, Milas gibi yörelerde üretilen el dokuması halılar, bu coğrafyada yüzyıllardır devam eden dokumacılık geleneği sayesinde dünyadaki en iyi el halıları arasında kabul edilir. Her odada farklı bir yöre ve konunun ele alındığı “16.-19. Yüzyıl Anadolu Halıları” sergisi, bu halıların tasarımı ve motif kullanımı açısından birbirleriyle olan ilişkisini ortaya koymaktadır.

Özellikle Uşak ve çevresinde üretilen halılar, deniz yoluyla Smyrna (günümüzde İzmir) limanı üzerinden Venedik, İspanya ve Portekiz’e ait yük gemileri ile İngiltere’ye kadar uzanan bir coğrafyaya yayılmıştır. İstanbul’dan satın alınan halılar ise, İtalya, Macaristan, Orta Avrupa veya Polonya’ya kara yolu ile ulaşmıştır. Bu halılar; Osmanlı sarayı himayesinde faaliyet gösteren ve Bizans, Selçuklu, Timur ve Safevi unsurlarının yerel geleneklerle eşsiz bir harmanı olan Osmanlı üslubunun yaratıldığı yer olan nakkaşhanede, kitap ciltçiliği, tekstil, seramik ve halı dokumacılığı gibi çeşitli alanlar için yeni motifler üreten sanatçılar tarafından tasarlanmıştır.

15. yüzyılın başlarından itibaren Uşak halıları, prestij ve zenginlik sembolü olarak Avrupa resimlerinde yer almıştır. Dolayısıyla bazı halı grupları bugün onları tasarlayan Anadolu’nun anonim dokuma ustalarından ziyade onları resmeden Lotto, Holbein, Bellini, Ghirlandaio gibi Avrupalı sanatçıların adıyla anılmaktadır. Anadolulu anonim ustaların elinden çıkan diğer halı grupları ise, Girinti, Çift girinti, Yıldız, Sekizgenli gül gibi halının tasarımında öne çıkan motiflerle adlandırılmıştır.

Klasik dönem Anadolu halılarınına ait önemli bir başka grup ise “Transilvanya tipi Anadolu halıları”dır. Transilvanya bölgesindeki kiliselerde korunarak günümüze ulaşan bu halılar, Transilvanya’da bir tür zenginlik ve prestij simgesi olarak görülmüştür. Halıların kompozisyonunda kullanılan tüm motifler, nakkaşhane sanatçıları tarafından 16. yüzyılda geliştirilen Osmanlı üslubunda dokunan çok önemli saray seccadelerini örnek alan Anadolu dokumacıları tarafından türetilmiştir. Arkas Sanat Bornova Mattheys Köşkü’nde, bu gruba ait önemli örnekler sergilenmektedir.

19. yüzyılın ikinci yarısından itibaren, Avrupa ve Amerika’da artan talep doğrultusunda, genellikle Batılı şirketler tarafından yönetilen büyük atölyelerde yüksek sayıda el dokuması halı üretilmeye başlanmıştır. Büyük atölyelerin seri üretimine rağmen, geleneksel halılar ev ve köy atölyelerinde dokunmaya devam etmiştir. Günümüze az sayıda örneği ulaşan nitelikli ve otantik 19. yüzyıl halıları, görkemli bir geçmişin ve yüzyıllara dayanan bir geleneğin önemli birer delili olarak değer görmektedir.

Arkas Sanat Bornova Mattheys Köşkü, bu kıymetli kültür mirasının Arkas Halı Koleksiyonu’ndaki önemli örneklerini bir araya getirerek korumayı, tanıtmayı ve gelecek nesillere aktarmayı amaçlamaktadır.